Anneke van der Vlist over energiearmoede onder mensen met een beperking: "Voor veel mensen is het een onzichtbaar probleem"
Bij het Meldpunt van Ieder(in) kwamen in de winter van 2022-2023 veel meldingen binnen over energiekosten. Mensen in instellingen en wooninitiatieven kwamen niet in aanmerking voor de energietoeslag, andere mensen met een beperking konden door hoge stookkosten moeilijk rondkomen. Het waren signalen voor Anneke van der Vlist, beleidsmedewerker Wonen bij Ieder(in), om in actie te komen. Zij en collega Daniël Toebes kregen het voor elkaar dat de regeling voor energietoeslag aangepast werd en dat de energiearmoede onder mensen met een beperking op de politieke agenda kwam.
Bij het Meldpunt kwamen al in 2022 veel meldingen binnen van mensen die de energietoeslag niet kregen, omdat ze in een woonvorm woonden waarbij ze wel huur en energiekosten betaalden, maar geen eigen energiemeter hadden. ‘Toen de energieprijzen in 2022 omhoogschoten, werd de regeling voor een energietoeslag snel opgetuigd’, vertelt Anneke. ‘Maar daarbij viel deze groep buiten de boot.’
Problemen voorleggen aan ambtenaren
Anneke nam contact op met lidorganisaties PerSaldo en Naar-Keuze, belangenverenigingen voor mensen met een persoonsgebonden budget (pgb). Mensen uit hun achterban wonen vaak in instellingen of wooninitiatieven. De verenigingen herkenden deze signalen en deelden verhalen uit hun achterban met Ieder(in). Anneke zocht ook contact met De Drie Notenboomen, een organisatie met woonvoorzieningen voor mensen met een zorgvraag. Zo bracht ze de problemen in kaart en kon ze deze aantonen.
De volgende stap was om de problemen onder de aandacht van ambtenaren te brengen. Via collega Daniël Toebes, die zich bezighoudt met de Participatiewet, kwam Anneke in contact met de juiste mensen bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. ‘Dat was een goed overleg. Ze vonden het een goed idee om de regeling aan te passen, zodat ook mensen met een beperking in een instelling of wooninitiatief recht kregen op energietoeslag.’
Het aanpassen van de regelingen kostte nog wel flink wat werk. Anneke keek namens Ieder(in) mee op de aangepaste beleidsstukken. ‘Uiteindelijk leidde het tot een betere regeling en een handreiking voor gemeenten hoe zij dit konden toepassen.’
Meer over de regeling
Lees meer over de regeling en bekijk de handleiding via ons artikel Energietoeslag 2023.
Onderzoek naar armoede door energiekosten
Er kwamen bij het Meldpunt van Ieder(in) ook veel meldingen binnen van mensen met een hoge energierekening vanwege hun beperking of chronische ziekte. Bijvoorbeeld door hogere kosten voor het energieverbruik van medische hulpmiddelen of hogere verwarmingskosten omdat de lichaamstemperatuur niet vanzelf op peil blijft.
Over het panel van Ieder(in)
Ieder(in) heeft een vast panel, met ongeveer 1700 mensen met een beperking en hun naasten. Zij krijgen vier tot zes keer per jaar een vragenlijst over specifieke onderwerpen. Als dat onderwerp voor hen van toepassing is, vullen ze deze in. De vragenlijsten worden zorgvuldig samengesteld door het panelgroepje, met twee beleidsmedewerkers, een medewerker van het Meldpunt, een programmamanager en een communicatieadviseur. Na afloop van het onderzoek wordt een rapport gemaakt, wat vervolgens gebruikt wordt om het onderwerp onder de aandacht te krijgen van ambtenaren en/of politici.
Wil jij ook meedoen?
Een op de zeven respondenten in het energieonderzoek raakte echt in financiële problemen. In sommige gevallen moest familie bijspringen om nog te kunnen overleven. Met het rapport ging Ieder(in) naar ambtenaren en politici. Het leidde tot vragen van Kamerleden van onder meer D66. ‘Helaas gaf het kabinet steeds laat antwoord aan de Tweede Kamer en werd er uiteindelijk naar gemeenteregelingen gewezen. Dat is geen goede oplossing, want veel mensen vallen daarbuiten en bovendien verschilt de aanpak per gemeente. Wij stelden in ons rapport voor de energietoeslag voor deze groep te verruimen. En daarnaast pleitten we voor structurele oplossingen als het verduurzamen van zorgwoningen en het aanbieden van zonnepanelen bij de aanschaf van elektrische hulpmiddelen.’
Benieuwd naar meer ervaringen en cijfers over energiearmoede?
Bekijk ons onderzoeksrapport Veel energiearmoede onder chronisch zieken ondanks maatregelen overheid.
Bestaanszekerheid is topprioriteit
Anneke: ‘Bestaanszekerheid is in de politiek en in de media een belangrijk begrip geworden. Voor Ieder(in) was het altijd al belangrijk en geven we het nu extra aandacht. Het gaat over verschillende dossiers waar beleidsmedewerkers zich mee bezighouden, zoals wonen, werk en inkomen, maar ook de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). We werken als beleidsmedewerkers samen om de bestaanszekerheid van mensen met een beperking te verbeteren.’
Anneke blijft zich inzetten om armoede onder mensen met een beperking door hoge energiekosten te verminderen. Doordat de energietarieven iets omlaag zijn gegaan, is dit voor de politiek nu een minder dringend onderwerp. ‘Maar als je schulden hebt opgelopen doordat je jouw geld aan de hoge energiekosten moest uitgeven, loop je die achterstand niet zomaar in. Daarom blijven we ons hiervoor inzetten. We zoeken uit welke oplossingen werken en welke partijen daarvoor nodig zijn. Zo hopen we op de korte én lange termijn verbetering te bereiken.’